RLNC Phụ thuộc được đặc trưng bởi nhu cầu mang tính lan tỏa, quá mức về việc cần được chăm sóc, dẫn đến hành vi phục tùng, bám víu, và mất đi tính tự chủ và các sở thích cá nhân.

 Nguyên nhân

Những minh chứng khoa học về nguyên nhân của RLNC Phụ thuộc vẫn còn rất hạn chế. Tuy nhiên, các yếu tố về văn hóa, trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu, và tính dễ tổn thương về mặt sinh học liên quan đến lo âu được cho là góp phần vào sự phát triển của RLNC Phụ thuộc. Ngoài ra, các đặc điểm gia đình như sự phục tùng, gắn bó không an toàn, và những hành vi tự hạ thấp mình cũng có thể đóng góp vào nguyên nhân gây rối loạn.

Triệu chứng và Dấu hiệu

+ Cho rằng bản thân không có đủ khả năng tự chăm sóc, thường sử dụng sự phục tùng để cố gắng đạt được sự chăm sóc từ người khác.

+ Thường đòi hỏi nhiều sự đảm bảo và tư vấn từ người khác khi đưa ra những quyết định thông thường. Người mắc RLNC Phụ thuộc cũng thường bắt người khác (thường là một đối tượng cụ thể) chịu trách nhiệm về nhiều mặt cuộc đời của họ (ví dụ, phụ thuộc vào vợ/ chồng của họ về trang phục cần mặc, công việc cần làm, người cần phối hợp,...).

+ Thường coi mình kém cỏi, có khuynh hướng xem thường khả năng của bản thân và nhìn nhận những lời chỉ trích từ người khác là minh chứng về sự thiếu năng lực, làm giảm thêm tự tin.

+ Khó thể hiện sự không đồng tình với người khác vì sợ đánh mất sự ủng hộ hoặc chấp thuận từ những người đó; thậm chí đồng ý với những điều mà họ biết là sai, và không thể hiện sự giận dữ ngay cả trong những trường hợp chính đáng, vì sợ mất sự ủng hộ và giúp đỡ từ người khác.

+ Vì niềm tin là bản thân không thể tự làm bất cứ điều gì, người mắc RLNC Phụ thuộc gặp nhiều khó khăn khi bắt đầu một nhiệm vụ mới và làm việc độc lập, hoặc những nhiệm vụ đòi hỏi trách nhiệm. Họ tự cho mình là thiếu năng lực và chỉ có xu hướng hoạt động tốt khi được đảm bảo rằng người khác có năng lự đang giám sát và chấp thuận họ.

+ Sẵn sàng làm bất cứ điều gì để nhận được sự chăm sóc và hỗ trợ (thậm chí là các công việc khó chịu, phục tùng những nhu cầu bất hợp lý, chịu đựng lạm dụng thể chất, tình cảm, tình dục,...).

+ Có xu hướng tương tác xã hội chỉ với vài người mà họ phụ thuộc, và khi mối quan hệ gần gũi kết thúc, họ ngay lập tức tìm một người thay thế. Cảm thấy rất khó chịu hoặc sợ hãi khi ở một mình vì sợ bản thân không thể tự lo cho chính mình.

Chẩn đoán

Một hình thái lan tỏa quá mức về nhu cầu được chăm sóc, dẫn đến hành vi phục tùng và đeo bám, và nỗi sợ bị chia tách, xuất hiện ở giai đoạn sớm của tuổi trưởng thành và hiện diện trong nhiều bối cảnh, được thể hiện qua ≥ 5 những điều sau:

1. Khó khăn trong việc đưa ra quyết định hành ngày mà không có một lượng quá mức các lời khuyên và đảm bảo từ người khác.
2. Cần người khác chịu trách nhiệm cho những khía cạnh quan trọng nhất trong cuộc đời họ.
3. Gặp khó khăn để thể hiện sự bất đồng với người khác vì nỗi sợ mất đi sự hỗ trợ hoặc chấp thuận.
4. Gặp khó khăn khi bắt đầu dự án hoặc công việc một mình (vì sự thiếu tự tin và khả năng hoặc phán đoán của bản thân, không phải vì thiếu năng lượng hay động lực).
5. Sẵn sàng chấp nhận chịu đựng, thậm chí là tình nguyện làm những việc khó chịu để có được sự hỗ trợ từ người khác.
6. Cảm thấy khó chịu hoặc bất lực khi phải ở một mình bởi nỗi sợ quá lớn về việc không thể tự chăm lo cho bản thân.
7. Nhu cầu cấp thiết để tìm kiếm một mối quan hệ mới như một nguồn cung cấp sự hỗ trợ và chăm sóc khi một mối quan hệ gần gũi cũ kết thúc.
8. Mối bận tâm không thực tế về nỗi sợ phải tự chăm sóc cho bản thân.

Nguồn: DSM V;  MSD Manual